Οι τύποι του άγχους και πώς να τους αντιμετωπίσετε

Οι αγχώδεις διαταραχές, μαζί με την κατάθλιψη, είναι οι συχνότερες ψυχικές διαταραχές. 
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, το 24-30% των ασθενών που προσεγγίζουν τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (Π.Φ.Υ), υποφέρουν από αγχώδη διαταραχή και κατάθλιψη.

Δυο έρευνες που έγιναν στον ελληνικό πληθυσμό έδειξαν ότι το 8% του γενικού πληθυσμού πάσχει από αγχώδεις διαταραχές.

Από την επιστημονική ομάδα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου για την Ψυχική Υγεία, (ΕΠΙΨΥ)

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι συχνότερες στις γυναίκες (με αναλογία 2:1 ή 3:1 σε σχέση με τους άνδρες), σε άτομα χαμηλού μορφωτικού και κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, στους άνεργους και στους πάσχοντες από χρόνια σωματικά νοσήματα.

Συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο να εμφανιστεί υπέρταση, έμφραγμα του μυοκαρδίου καθώς και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και υπονομεύουν την επαγγελματική λειτουργικότητα (απουσία από την εργασία, χαμηλή παραγωγικότητα κ.λ.π) του πάσχοντος.

Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή           

Προσβάλλει το 3-8% του γενικού πληθυσμού, είναι συχνότερη στις γυναίκες (2:1 σε σχέση με τους άνδρες), τους συγγενείς των πασχόντων (το 35% των συγγενών πρώτου βαθμού εμφανίζει ΓΑΔ) και σε άτομα εκτεθειμένα σε χρόνιες ψυχοπιεστικές συνθήκες.

Χαρακτηρίζεται από επίμονη και ακαθόριστη ανησυχία, η οποία δεν εκλύεται από συγκεκριμένες συνθήκες, δεν προκαλεί θορυβώδεις οξείες κρίσεις (όπως η διαταραχή πανικού) αλλά είναι διάχυτη και καταλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες του ατόμου. Την κλινική εικόνα συμπληρώνουν η εύκολη κόπωση, η αδυναμία συγκέντρωσης («σα να αδειάζει το μυαλό»), η ευερεθιστότητα, η ψυχοκινητική ανησυχία («κάθεται σε αναμμένα κάρβουνα»), η μυϊκή ένταση και οι διαταραχές του ύπνου.

Συνυπάρχει πολύ συχνά με άλλες ψυχικές διαταραχές (π.χ. διαταραχή πανικού, κατάθλιψη κλπ.).

Συμπτώματα παρόμοια με αυτά της ΓΑΔ μπορεί να εκδηλωθούν από πολλές σωματικές αρρώστιες ή φάρμακα (σκλήρυνση κατά πλάκας, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, βιταμίνη Β12, αναπνευστική ανεπάρκεια, αμφεταμίνες, πενικιλίνη κ.α.).

 

Θεραπευτικά αντιμετωπίζεται με το συνδυασμό ψυχοθεραπείας (γνωσιακή- συμπεριφορική, ψυχοδυναμικού τύπου ή υποστηρικτική) και φαρμακοθεραπείας (αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά).

Διαταραχή Πανικού      

Η διαταραχή πανικού εμφανίζεται στο 1,5-4% του γενικού πληθυσμού, είναι 2-3 φορές συχνότερη στις γυναίκες και στους συγγενείς των πασχόντων.

Χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες προσβολές έντονου άγχους, δυσφορίας, φόβου και μερικές φορές τρόμου, που εισβάλλουν απότομα (ξαφνικά), κορυφώνονται σε δέκα λεπτά, διαρκούν περίπου μία ώρα και συνοδεύονται από ταχυκαρδία (επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού), αίσθημα παλμών, εφίδρωση, τρόμο (τρέμουλο) των άκρων, αίσθημα πνιγμονής, υποκειμενική αίσθηση ότι ο εισπνεόμενος αέρας δεν επαρκεί, πλάκωμα στο στήθος και δυσφορία, αίσθημα ζάλης, αστάθεια και τάση για λιποθυμία, ρίγη ή σπασμούς, μουδιάσματα και αδυναμία.

Καθώς εισβάλλουν τα σωματικά ενοχλήματα, ο ασθενής τα ερμηνεύει με τρόπο στρεβλό και καταστροφικό.

Νομίζει ότι θα πεθάνει (από έμφραγμα ή εγκεφαλικό), θα ταπεινωθεί, θα ντροπιαστεί και ότι θα χάσει τον έλεγχο και θα τρελαθεί.

Ο φόβος τροφοδοτεί το άγχος, το άγχος συνδαυλίζει το φόβο και ο ασθενής παγιδεύεται σ' έναν φαύλο κύκλο.

Μετά τις πρώτες κρίσεις διακατέχεται από αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με την εισβολή και άλλων κρίσεων, φοβάται για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους, αποφεύγει δραστηριότητες, συνθήκες ή καταστάσεις που τις εκλαμβάνει ως απειλητικές ή χρησιμοποιεί συμπεριφορές αναζήτησης ασφάλειας, όταν η αποφυγή δεν είναι δυνατή.

Με τις συμπεριφορές αυτές η διαταραχή ενισχύεται, εγκαθίσταται, εγκυστώνεται και μεταπίπτει στη χρονιότητα.

Άλλες φορές ο ασθενής αποφεύγει συνθήκες ή καταστάσεις από τις οποίες η διαφυγή δε θα είναι εύκολη ή δε θα υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια όταν απαιτηθεί (αγοραφοβία).

 

Η Διαταραχή Πανικού συνυπάρχει συχνά με κατάθλιψη, γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, κοινωνική φοβία, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Πολλά σωματικά νοσήματα (υπερθυρεοειδισμός, φαιοχρωμοκύτωμα, επιληψία, υπογλυκαιμία κ.λ.π.), ουσίες ή και φάρμακα, όταν λαμβάνονται (αμφεταμίνες, χασίς, νικοτίνη, θεοφυλλίνη) ή όταν αποσύρονται απότομα (αλκοόλ, οπιοειδή, αντιυπερτασικά), μπορεί να πυροδοτήσουν μια κρίση πανικού.

Από ερευνητικά δεδομένα έχει κατοχυρωθεί η αποτελεσματικότητα της Γνωσιακής - Συμπεριφορικής, ψυχοθεραπείας για την αντιμετώπιση της διαταραχής πανικού, η οποία εφαρμόζεται μόνη της ή σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά (παροξετίνη, σιταλοπράμη, φλουβοξαμίνη, φλουοξετίνη, σερτραλίνη, χλωριμιπραμίνη) ή αγχολυτικά (βενζοδιαζεπίνες) μεγάλης ισχύος, με γρήγορη έναρξη δράσης (αλπραζολάμη, κλοναζεπάμη).  

Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή           

Απαντάται στο 2-3% του γενικού πληθυσμού, εμφανίζεται πιο συχνά στους συγγενείς των πασχόντων (το 35% των συγγενών πρώτου βαθμού νοσούν), στα υπερβολικά τίμια, σχολαστικά, τελειομανή, ευσυνείδητα, άκαμπτα και αδιάλλακτα άτομα (ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες). Στην αιτιολογία εμπλέκεται το σεροτονινεργικό νευροδιαβιβαστικό σύστημα.

Η έναρξη της τοποθετείται στην εφηβική ηλικία και την πρώιμη ενήλικη ζωή, προσβάλλει δε και τα δύο φύλα με την ίδια συχνότητα.

Χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες δηλαδή επίμονες, επαναλαμβανόμενες παρείσακτες σκέψεις, εικόνες, παρορμήσεις, αμφιβολίες, οι οποίες μπορεί να έχουν απαράδεκτο, χυδαίο, παράλογο ή απλά ενοχλητικό για το άτομο περιεχόμενο, που η εισβολή τους προκαλεί έντονο άγχος και δυσφορία.

Το άτομο σε αντίθεση με το ψυχωτικό παραλήρημα έχει πλήρη επίγνωση ότι οι ιδεοληψίες αυτές είναι παθολογικές αλλά δεν μπορεί να απαλλαγεί από αυτές.

 Ο ασθενής προσπαθεί να τις εξουδετερώσει καταφεύγοντας στους καταναγκασμούς. Οι καταναγκασμοί είναι είτε πράξεις είτε νοητικές κατασκευές που τελούνται συνειδητά, για να εξουδετερωθούν οι ιδεοληψίες και να κατευνασθεί το άγχος που εκλύεται όταν αυτές εισβάλλουν στη σκέψη του ατόμου.

Πραγματοποιούνται μ' έναν στερεότυπο τρόπο, υπακούοντας σε κανόνες που το άτομο επινοεί (π.χ. πλένει τα χέρια μ' έναν συγκεκριμένο τρόπο, ορισμένες φορές για να βεβαιωθεί ότι είναι καθαρά).

Οι συχνότερες ιδεοληψίες αφορούν στη μόλυνση και συνοδεύονται από καταναγκασμούς καθαριότητας ή αποφυγής του αντικειμένου που θεωρείται βρώμικο ή μολυσμένο.

Ακολουθούν οι ιδεοληπτικές αμφιβολίες που επάγουν καταναγκαστικές συμπεριφορές ελέγχου, τσεκαρίσματος και επιβεβαίωσης, οι ιδεοληψίες για συμμετρία και ακρίβεια, από τις οποίες απορρέει ψυχαναγκαστική βραδύτητα, οι ιδεοληψίες με θρησκευτικό περιεχόμενο και οι ιδεοληψίες αποθησαυρισμού.

Διαταραχές Συνδεόμενες με το Stress  

Οι διαταραχές αυτές προκύπτουν είτε ως άμεση συνέπεια ενός έντονου στιγμιαίου ή συνεχιζόμενου ψυχοτραυματικού γεγονότος ή ως αποτέλεσμα σημαντικών μεταβολών στη ζωή ενός ατόμου.

Συνδέονται αιτιοπαθολογικά με τον ψυχοβιολογικό μηχανισμό του stress και περιλαμβάνουν την οξεία αντίδραση στο stress, τη διαταραχή stress μετά από ψυχοτραυματική εμπειρία και τη διαταραχή προσαρμογής.

Φοβικές Διαταραχές (Φοβίες)  

Είναι οι συχνότερες αγχώδεις διαταραχές, προσβάλλοντας το 10% του γενικού πληθυσμού.

Εισβάλλουν, συνήθως, από την παιδική ηλικία (ζωοφοβία) έως και την πρώιμη ενήλικη ζωή (αγοραφοβία, κλειστοφοβία) και είναι συχνότερες στις γυναίκες (2:1 σε σχέση με τους άνδρες).

 

Χαρακτηρίζονται από έντονο και υπερβολικό φόβο, ο οποίος συνδέεται με την παρουσία ή την πρόβλεψη της παρουσίας ενός συγκεκριμένου αντικειμένου, κατάστασης ή συνθήκης (ζώα, ύψη, ενέσεις κλπ.).

Ο ασθενής αναγνωρίζει ότι τα φοβογόνα αντικείμενα, συνθήκες και καταστάσεις δε συνιστούν πραγματικό κίνδυνο ? απειλή και αποτιμά ότι οι αντιδράσεις του είναι παράλογες και υπερβολικές.

Στην κλινική εικόνα δεσπόζει το έντονο άγχος που εκλύεται όταν το άτομο εκτεθεί στη φοβογόνο κατάσταση, που συχνά προσλαμβάνει τα χαρακτηριστικά κρίσεων πανικού (ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρόμος κλπ.).

Ακόμη και η εκτίμηση, πρόβλεψη ή η πιθανότητα έκθεσης στη φοβογόνο συνθήκη επάγει έντονο άγχος και δυσφορία (άγχος αναμονής) και ο ασθενής, προκειμένου να παρακάμψει το δυσάρεστο και βασανιστικό συναίσθημα, αναπτύσσει συνειδητά και συστηματικά συμπεριφορές αποφυγής, οι οποίες όμως ενισχύουν, συντηρούν, ανεφοδιάζουν και ευοδώνουν την εγκύστωση της φοβικής διαταραχής.

Οι ασθενείς, για να ανακουφιστούν ή να τιθασεύσουν το άγχος που τους κατακλύζει, καταφεύγουν στην χρήση αλκοόλ και άλλων ψυχοδραστικών ουσιών και στο 30% περίπου εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Οι φοβίες κατηγοριοποιούνται, με κριτήριο το φοβογόνο αντικείμενο ή κατάσταση, στις Ειδικές Φοβίες (ζωοφοβίες, φοβίες στοιχείων της φύσεως, φοβίες αίματος, τραυματισμού και ενέσεων, υψοφοβίες, ακροφοβίες, κλειστοφοβίες), την Κοινωνική Φοβία και την Αγοραφοβία.

Στην Κοινωνική Φοβία ο ασθενής κυριεύεται από έντονο φόβο όταν πρόκειται να συναναστραφεί άγνωστα πρόσωπα ή να ενεργήσει κοινωνικά μπροστά σε «κοινό», διότι προβλέπει - εκτιμά ότι θα συμπεριφερθεί με τέτοιον τρόπο που οι άλλοι θα τον επικρίνουν, θα τον στηλιτεύσουν, εν τέλει θα ταπεινωθεί ή θα νιώσει αμήχανα.

Οι ασθενείς αποφεύγουν να φάνε, να μιλήσουν μπροστά σε άλλους και να είναι το "επίκεντρο" κοινωνικών εκδηλώσεων.

 

Στην αγοραφοβία εκλύεται έντονο άγχος και δυσφορία, όταν ο ασθενής εκτίθεται σε συνθήκες ή καταστάσεις από όπου η διαφυγή δεν θα είναι εύκολη, θα τον φέρει σε δύσκολη θέση ή δεν θα υπάρχει η δυνατότητα να του προσφερθεί βοήθεια εάν τη χρειασθεί.

Ο ασθενής αποφεύγει την πολυκοσμία, τους πολυσύχναστους δρόμους και τα καταστήματα, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τις υπόγειες διαβάσεις κ.λ.π. Στις σοβαρές περιπτώσεις επιμένει να συνοδεύεται κάθε φορά που βγαίνει από το σπίτι του.

Η αγοραφοβία πολύ συχνά συνυπάρχει με τη διαταραχή πανικού.

Τα καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα για την αντιμετώπιση των φοβικών διαταραχών έχουν προκύψει από το συνδυασμό της φαρμακοθεραπείας (αντικαταθλιπτικά και βενζοδιαζεπίνες) και της ψυχοθεραπείας (γνωσιακή - συμπεριφορική). 

 

Επίλογος:

Αν και δύσκολο ο ασθενής να μπορέσει να ανατάξει με την δύναμη της θέλησης του είναι γεγονός ότι αυτό θα παίξει ένα σημαντικό ρολό σε όποια αποθεραπεία και αν αποφασιστεί να ακολουθήσει.

Η φυσική αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων όλο ένα και κατακτά μεγαλύτερα ποσοστά στο παγκόσμιο με δεδομένο ότι μοιάζουν οι παρενέργειες αυτής της ομάδας των φαρμάκων να μην υπάρχουν.

Στο Βαλσαμοχοτο, ( Αϊ Γιαννη. ) το Lion’s Mane και το Q10 οι τελευταίες έρευνες σε Αμερική και Ευρώπη έχουν επικεντρώσει το ενδιαφέρων τους αναζητώντας την επιβεβαίωση των δράσεων τους. 

 

Γιώργος Ερισιάνος Κυριακού

πηγές: επιστημονική ομάδα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου για την Ψυχική Υγεία, (ΕΠΙΨΥ)NowDoctor.gr