Χοληστερίνη: όσα πρέπει να γνωρίζετε

Γράφει ο Γ. Χλαπουτάκης 

Ειδικός καρδιολόγος.  

Τα λιπίδια του αίματος και ειδικά η LDL χοληστερόλη έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί έναν ισχυρό παράγοντα αθηροσκλήρωσης.

Ποια είναι όμως τα λιπίδια και σε τί χρειάζονται τόσο «βλαβερές ουσίες μέσα στον οργανισμό μας»

Τα κυριότερα λιπίδια που κυκλοφορούν στο αίμα μας είναι, η χοληστερόλη και οι εστέρες της, τα φωσφολιπίδια και τα τριγλυκερίδια.

Οι ουσίες αυτές είναι απαραίτητες για την κατασκευή και την συντήρηση των κυττάρων στο σώμα μας.

Χωρίς τα λιπίδια δεν θα υπήρχαμε.

Όργανα με υψηλή οργάνωση, όπως ο εγκέφαλος ή ο νεφρός είναι πλούσια σε χοληστερόλη .

Επιπρόσθετα τα λιπίδια συμμετέχουν στην ενδοκυττάρια παραγωγή ενέργειας καθώς, στη σύνθεση ορμονών, στην αποθήκευση της ενέργειας για περίοδο έλλειψης τροφής και για θερμομόνωση του οργανισμού …

Ως γνωστό το λίπος δεν διαλύεται στο νερό.

Πως επομένως ο οργανισμός μας διαλύει και μεταφέρει τα λιπίδια που του είναι τόσο απαραίτητα για την λειτουργία του με το αίμα?

H λύση για αυτό το δύσκολο πρόβλημα έχει βρεθεί εδώ και πολλά εκατομμύρια χρόνια και είναι κοινή σε όλους τους οργανισμούς της Γης που διαθέτουν κυκλοφορικό σύστημα.

Από τούτη την οικουμενική ομοιότητα και μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι το λίπος για την ύπαρξη της ζωής.

Το λάδι επειδή δεν διαλύεται στο νερό, τείνει να μαζεύεται σε κηλίδες.

Φανταστείτε τώρα τέτοιες κηλίδες λίπους να μαζεύονταν μέσα στα αγγεία μας.

Αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα την άμεση απόφραξή τους και το θάνατό μας, ίσως πρίν ακόμη γεννηθούμε.

Η φύση λοιπόν βρήκε σαν λύση τις λιποπρωτεϊνες : την LDL, την HDL και τα χυλομικρά.(Αντί για λιποπρωτεϊνες είναι γνωστές με την ονομασία χοληστερίνη LDL και HDL αντίστοιχα ή διαφορετικά καλή και κακή χοληστερίνη).

Υπάρχουν βέβαια και άλλες λιποπρωτεϊνες όπως η IDL και η VLDL για τις οποίες δεν θα επεκταθούμε.

Υπό αυτή την έννοια όλοι έχουμε αντιληφθεί ότι οι ονομασίες “καλή” και “κακή” για την HDL και την LDL αντίστοιχα είναι συμβατικές μιας και οι δύο είναι απαραίτητες για την ύπαρξή μας.

Οι λιποπρωτεϊνες αυτές είναι μικρά σφαιρίδια που το εξωτερικό τους περίβλημα διαλύεται στο νερό (δεν σχηματίζει κηλίδες) ενώ το εσωτερικό τους είναι “φιλικό” με το λίπος.

Με τον τρόπο αυτό σχηματίζονται μικροσκοπικές φούσκες με λίπος που κυκλοφορούν ελεύθερα στο αίμα .

Ένα άλλο θέμα που προκύπτει είναι, πως αυτές οι μικρές φούσκες -λιποπρωτεϊνες βρίσκουν το δρόμο προς τον προορισμό τους; (- τα κύτταρα στα οποία πρέπει να εναποθέσουν τη χοληστερόλη που μεταφέρουν;)

Μια άλλη σοφή λύση που βρήκε η φύση και είναι και αυτή κοινή σε ‘όλους τους οργανισμούς είναι η ύπαρξη μιας πρωτεϊνης οδηγού που ονομάζεται απολιποπρωτεϊνη.

Αυτή διαθέτει ειδική διαμόρφωση και έτσι τα κύτταρα που χρειάζονται χοληστερόλη βγάζουν στην επιφάνειά τους ειδικούς υποδοχείς- “χεράκια” που πιάνουν την απολιποπρωτεϊνη οδηγό μιας συγκεκριμένης λιποπρωτεϊνης (-χοληστερίνης), ενώ αγνοούν τις υπόλοιπες.

Έτσι αν το κύτταρο πους χρειάζεται χοληστερόλη βρίσκεται στην περιφέρεια πχ στον λιπώδη μας ιστό ή στο μυικό μας ιστό βγάζει το “χεράκι “ που πιάνει την απολιποπρωτεϊνη από Β που υπάρχει στην LDL χοληστερόλη.

Τα “χεράκια” αυτά δεν μπορούν να πιάσουν τις άλλες “χοληστερίνες” πχ την HDL. Αν το κύτταρο αυτό είναι στο συκώτι μας , βγάζει το χεράκι-υποδοχέα που συλλαμβάνει την HDL χοληστερόλη.

Οι απολιποπρωτεϊνες βέβαια δεν κάνουν μόνο αυτή τη δουλεία, αλλά είναι υπεύθυνες και για το πακετάρισμα της λιποπρωτεϊνης καθώς και τη συνοχή της κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της στο αίμα.

Ωραία μάθαμε που καταλήγουν οι χοληστερίνες LDL και HDL. Πού όμως παράγονται;

Η λιποπρωτεϊνη LDL- “κακή χοληστερίνη” παράγεται στο συκώτι και είναι αυτή που όπως είδαμε επιφορτίζεται με την μεταφορά λιπιδίων προς την περιφέρεια.

Στο σημείο αυτό κατανοούμε πόσο ατυχής είναι ο χαρακτηρισμός “κακή” μιας και η LDL είναι η λιποπρωτεϊνη η οποία σχετίζεται άμεσα με την χρήση των λιπιδίων στον οργανισμό μας.

Η λιποπρωτεϊνη στην οποία στηρίζουμε την ίδια μας της ύπαρξη και η οποία μεταφέρει τα απαραίτητα λιπίδια για την κατασκευή και την συντήρηση του σώματός μας, την ονομάσαμε “κακή”- θα δούμε όμως γιατί.

Ακριβώς επειδή η LDL είναι τόσο απαραίτητη για την ζωή μας, ο οργανισμός μας δεν περιμένει να την πάρει από την τροφή, αλλά την φτιάχνει μόνος τους.

Για το λόγο αυτό η λεγόμενη “κακή” χοληστερίνη δεν μειώνεται με τη δίαιτα (παρά μόνο σε ένα μικρό ποσοστό), αλλά με ειδικά φάρμακα -στατίνες που εμποδίζουν το ήπαρ από το να την κατασκευάζει.

Αντίθετα η λιποπρωτεϊνη HDL δημιουργείται στους ιστούς και μεταφέρει λίπος προς το συκώτι (ήπαρ).

Επομένως η κακή χοληστερίνη μεταφέρει λίπος προς τις αρτηρίες ενώ η καλή απομακρύνει το λίπος απ’αυτές και τις καθαρίζει.

Άρα η επιδίωξή μας είναι να έχουμε ψηλά την καλή και χαμηλά την κακή.

Τι είναι η αθηροσκλήρωση και ποια είναι η συμβολή των λιποπρωτεινών

Η αθηροσκλήρωση είναι η προοδευτική συσσώρευση λίπους στο τοίχωμα των αγγείων με αποτέλεσμα το προοδευτικό στένεμα του αυλού τους.

Η αθηροσκλήρωση είναι μια φυσιολογική – γονιδιακά ελεγχόμενη διαδικασία, που συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους στα πλαίσια της γήρανσης των αγγείων τους.

Το πρόβλημα είναι όταν η διαδικασία αυτή επιταγχύνεται σημαντικά και αντιμετωπίζουμε νέους ανθρώπους με αγγεία που με δυσκολία θα βρίσκαμε σε 90 χρόνους.

Σε αυτό παίζει κάποιο ρόλο- ποιος άλλος η LDL μιας και αυτή είναι που μεταφέρει το λίπος στην περιφέρεια.

Βέβαια στο σημείο αυτό ο προβληματιζόμενος αναγνώστης θα αναρωτιόταν “ καλά τι φταίει η LDL, αυτή τη δουλεία της κάνει” τα κύτταρα της περιφέρειας φταίνε που την “ζητάνε σαν τρελά” .

Και βέβαια ο αναγνώστης που θα σκεφτεί έτσι έχει δίκιο. Δεν είναι η ‘κακή” χοληστερίνη που δημιουργεί το πρόβλημα αλλά ο “χαλασμένος” μεταβολισμός που τρελαίνει τα κύτταρά μας και την λειτουργία τους.

Για το λόγο αυτό τόσο η Ευρωπαϊκή καρδιολογική εταιρία όσο και η αμερικάνικη, άλλαξαν τις οδηγίες τους προς τους καρδιολόγους τα τελευταία έτη και δεν έχουν την κακή χοληστερίνη από μόνη της σαν αίτια για έναρξη φαρμακευτική αγωγής, αλλά την χοληστερίνη σε συνδυασμό με κάποιον παράγοντα κινδύνου ο οποίος και αποκαλύπτει έναν παθολογικό μεταβολισμό.

Τέτοιοι παράγοντες κινδύνου είναι η υπέρταση, ο διαβήτης, το κάπνισμα, η παχυσαρκία.

Τελευταία έχει προκαλέσει ενδιαφέρον η ανακάλυψη πληθυσμών με χαμηλή LDL και σημαντικά καρδιαγγειακά συμβάματα (εμφράγματα – εγκεφαλικά).

Οι άνθρωποι αυτοί είχαν κάποια κοινά μεταξύ τους.

Ήταν όλοι παχύσαρκοι και συγκεκριμένα είχαν συσσωρευμένο λίπος ειδικά στην κοιλιά , είχαν αυξημένα τριγλυκερίδια και μπορεί να ανέβαζαν λίγο τις τιμές της γλυκόζης του αίματος μετά το γεύμα όχι όμως και στη νηστεία (δηλαδή στην πρωινή αιμοληψία που κάνουμε νηστικοί το σάκχαρο τους ήταν φυσιολογικό).

Στην ομάδα αυτή έδωσαν ένα νέο όνομα «Μεταβολικό Σύνδρομο» ο οποίος σηματοδοτεί υγιείς ανθρώπους, με λίγο κοιλίτσα ίσως, στους οποίους ο μεταβολισμός τους έχει εκτραπεί πλέον και τους οδηγεί προς έναν πολύ υψηλό κίνδυνο για μελλοντικά καρδιαγγειακά συμβάματα.

Υπάρχουν βέβαια και πληθυσμοί με πολύ υψηλές τιμές LDL που ζουν μέχρι προχωρημένη ηλικία χωρίς κανένα πρόβλημα.

Αυτοί ακριβώς οι ασθενείς μας θυμίζουν ότι δεν τα ξέρουμε όλα για τις “χοληστερίνες” και ότι η επιστημονική κοινότητα πρέπει να διανύσει μακρύ δρόμο μέχρι να ξεκλειδώσει τα μυστικά που κρύβουν τα 150 γονίδια που εμπλέκονται στους μηχανισμούς παραγωγής, διαχείρισης και μεταβολισμού των λιποπρωτεϊνων.

Σε άλλο άρθρο θα αναφερθούμε στο πως γίνεται η ρύθμιση της χοληστερίνης με φάρμακα καθώς και μια ειδική αναφορά στο θέμα χοληστερίνη και παιδιά.