Ομορφιά και Αυτοεκτίμηση

Αρκεί o καθρέφτης για να τονώσει το ηθικό;     του Ευάγγελου Κουσιάδη Συμβούλου Ψυχικής Υγείας

«Η δυνατή Αυτοεκτίμηση δεν εξαρτάται ούτε από τη φυσιογνωμία, ούτε από τη σωματική διάπλαση. Είναι το αποτέλεσμα μιας σωστά χτισμένης προσωπικότητας»
Dr. John Kennedy-Ψυχολόγος

 

 

Ο συσχετισμός της Αυτό-Εκτίμησης και της Ομορφιάς  

Όλο και περισσότερες έρευνες καταδεικνύουν πως η εξωτερική εμφάνιση – αν και σημαντική – δεν αρκεί από μόνη της για να οδηγήσει σε μια σταθερά υψηλή Αυτό-Εκτίμηση. Τα ωραία εμφανισιακά άτομα δεν είναι κατ’ ανάγκη άτομα που πιστεύουν στον εαυτό τους και τις ικανότητές τους, αν και το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Η συνολική εικόνα που έχει το άτομο για τον εαυτό του-πέρα από την εμφάνιση του-σχετικά με τις προσδοκίες του, τις δυνατότητες του, τους στόχους του, την αξία του, τα προτερήματα και τα επιτεύγματά του, ώστε να του δημιουργείται η αίσθηση μιας ισχυρής, θετικής Αυτό-Εικόνας είναι τελικά το κομβικό σημείο για μια σταθερή και υψηλή Αυτό-Εκτίμηση.
Σύμφωνα με τους Γάλλους ψυχιάτρους Christophe Andre και Francois Lelord, δύο είναι οι βασικές εσωτερικές ανάγκες που επιδρούν στην Αυτ-Εκτίμηση μας: το αίσθημα ότι οι άλλοι μας αγαπούν ( η ανάγκη να μας εκτιμούν, να μας συμπαθούν, να είμαστε αρεστοί και επιθυμητοί) και το αίσθημα ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, άρα ότι αξίζουμε ( η ανάγκη να πετυχαίνουμε στη ζωή μας, να νιώθουμε ικανοί, επαρκείς, δυνατοί ψυχικά). Συνήθως όταν καλύπτεται μόνο η μία ανάγκη – αυτή της αγάπης για παράδειγμα- δε νιώθουμε ολοκληρωμένοι. Η Αυτο-Εκτίμηση για να είναι σταθερή πρέπει να ικανοποιεί και τους δύο προαναφερθέντες πόλους.

Υπάρχουν αρκετά νέα άτομα – άντρες και γυναίκες- με πολύ καλά εξωτερικά χαρακτηριστικά, που όμως δεν εντυπωσιάζουν με την εμφάνισή τους αλλά με την έλλειψη αυτοπεποίθησής τους. Μπορεί να αισθάνονται ότι είναι ωραία και ότι μπορούν εύκολα να τραβήξουν την προσοχη των γύρω τους, αλλά ασυνείδητα να πιστεύουν ότι δεν είναι ικανά να πετύχουν σημαντικά πράγματα-η αίσθηση της αξίας τους περιστρέφεται μόνο γύρω από την  ομορφιά τους- ή ότι δεν μπορούν μόνα τους να τα βγάλουν εύκολα πέρα στη ζωή τους-χρειάζονται οπωσδήποτε την υποστήριξη και τη βοήθεια των άλλων.

Υπάρχουν αναρίθμητες περιπτώσεις ωραίων γυναικών, που εύκολα γίνονται υποχείρια και πειθήνια όργανα σε διάφορα κυκλώματα, όπου δεν τολμούν να αποφασίσουν μόνες για τη ζωή τους. Και από την άλλη, υπάρχουν περιπτώσεις ωραίων αντρών –ας κοιτάξει κανείς τη μακρά λίστα με τους διάφορους κινηματογραφικούς κι άλλους καλλιτεχνικούς αστέρες- με ανεξέλεγκτη, αυτοκαταστροφική και βίαιη συμπεριφορά, οι οποίοι αδυνατούν να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους, τα πάθη τους και τις αρνητικές τους αντιδράσεις. Και στην πρώτη και στη δεύτερη περίπτωση, δεν τίθεται καν θέμα Αυτο-Εκτίμησης. Υπάρχει μόνο η ομορφιά, που κατά ένα ειρωνικό τρόπο, γίνεται εύκολα αντικείμενο εκμετάλλευσης όχι από τον κατοχό της, αλλά από το εξωτερικό περιβάλλον και τους επίδοξους θαυμαστές της.

Η Επίδραση του Life Style                                                 
Το σύγχρονο lifestyle κυνηγάει και πουλάει την  ομορφιά αντλώντας όσο το δυνατό περισσότερα κέρδη και οι απανταχού ωραίοι και ωραίες γίνονται πολλές φορές τα μεγάλα θύματα, τα οποία χρησιμοποιούνται προς ηδονοθηρία και καταναλωτική απόλαυση για να πεταχτούν στα «αζήτητα» αργότερα. Σε αυτή την περίπτωση η Αυτό-Εκτίμηση είναι φτερό στον άνεμο: φεύγει με την ίδια ευκολία που έρχεται. Δεν αρκεί να είμαι όμορφος, πρέπει και η ομορφιά μου να «πουλάει». Για το σύγχρονο lifestyle η επιβεβαίωση της ομορφιάς είναι πιο ισχυρή από την ομορφιά που απλώς θαυμάζεται. Για να μην αναφέρουμε ότι η ομορφιά σε μερικά άτομα είναι δύσκολη υπόθεση – όσο κι αν ακούγεται περίεργο αυτό- αφού το να επισύρουν διαρκώς τα βλέμματα- επίμονα και ενοχλητικά πολλές φορές- την προσοχή και τον θαυμασμό του εξωτερικού περιβάλλοντος, τα φέρνει συχνά σε αμηχανία ή τα εκνευρίζει όταν η ομορφιά τους τοποθετείται όχι δίπλα αλλά πάνω από τις ικανότητες τους και τα άλλα χαρίσματα που αναμφισβήτητα διαθέτουν.

O Ορισμός της Αυτοεκτίμησης
Αλλά περά από την ομορφιά, τι είναι τελικά η Αυτό-Εκτίμηση; Αυτό-Εκτίμηση είναι η αναγνώριση και η παραδοχή της αξίας του εαυτού, χωρίς όρους, ανεξάρτητα από περιορισμούς, αποτυχίες και λάθη – τα οποία δεν αποτελούν τροχοπέδη-  και η ακλόνητη εμπιστοσύνη στις δυνατότητες του εαυτού να ενεργεί αποτελεσματικά και πετυχημένα σε δύσκολες περιστάσεις ή συνθήκες. Η αγάπη και η πίστη προς τον εαυτό μας δηλαδή είναι οι δύο ουσιαστικοί στυλοβάτες της Αυτό-Εκτίμησης. Τα άτομα με υψηλή Αυτό-Εκτίμηση είναι σε θέση να διαχωρίζουν τις δυνατότητες από τους περιορισμούς τους, δε βιώνουν τα λάθη τους ως απειλή για τις ικανότητές τους, χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα αυτογνωσίας και αυτοπειθαρχίας και αναλαμβάνουν πάντα την προσωπική ευθύνη των επιλογών τους, χωρίς να εμπλέκουν άλλους στο όποιο αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης επιλογής τους. Χαρακτηρίζονται επίσης από επικοινωνιακές-κοινωνικές δεξιότητες, έχουν αρκετούς φίλους και ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον και τη ζωή, χωρίς να παραγνωρίζουν τις δυσκολίες και τα εμπόδια. Το πιο σημαντικό είναι, ότι τα άτομα με πραγματικά υψηλή Αυτό-Εκτίμηση, αντλούν την αίσθηση της Αυτό-Εκτίμησης τους από μέσα, από τι πιστεύουν δηλαδή τα ίδια για τον εαυτό τους, και όχι από έξω, από τι πιστεύουν οι άλλοι για αυτούς.

Ο πρωτοπόρος Αμερικανός ψυχολόγος και φιλόσοφος William James – από τους πρώτους θεωρητικούς της Αυτο-Εκτίμησης- πίστευε πως είναι δυνατόν ένα άτομο με μέτρια προσόντα να είναι ικανοποιημένο με τον εαυτό του στον μέγιστο βαθμό και αυτή η ικανοποίηση να τον οδηγεί σε επιτυχίες, ενώ κάποιο άλλο άτομο που έχει όλα τα επιθυμητά προσόντα όχι μόνο για να πετύχει αλλά στην κυριολεξία να διαπρέψει στη ζωή του, να βασανίζεται διαρκώς από αμφιβολίες και αναστολές. Να λοιπόν πως η εικόνα που τρέφουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας επηρεάζει την Αυτο-Εκτίμησή μας και την πορεία μας στη ζωή.

Οι Σχετικές Έρευνες και τι δείχνουν
Στη σύγχρονη κοινωνία του αισθησιασμού, της ναρκισσιστικής πρόκλησης και επίδειξης, των « τέλειων» σωματικών αναλογιών και των «αψεγάδιαστων» προσώπων, η εξωτερική εμφάνιση ασκεί πολύ μεγάλη επίδραση στην Αυτό-Εκτίμηση τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Βρετανικής Εταιρείας Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας, το 65% των νέων γυναικών θεωρούν πως είναι χοντρές, ενώ μόνο το 20% εμφανίζονται να είναι ευχαριστημένες με την εξωτερική τους εικόνα! Το 55% των ανδρών ευχαρίστως θα διόρθωναν κάποια σημεία του σώματος ή του προσώπου. Το αξιοσημείωτο είναι πως σε αυτές τις μελέτες αναφερόμαστε σε ανθρώπους με κανονική έως συμπαθητική εμφάνιση, η οποία μόνο ως τέτοια δεν αναγνωρίζεται από τους ίδιους.

Κάποτε, πριν από χρόνια, Αμερικανοί ερευνητές είχαν κάνει μια μεγάλη έρευνα με νεαρά μοντέλα, που μόλις ξεκίναγαν την καριέρα τους, πηγαίνοντας από casting σε casting, προκειμένου να ανοίξουν τις πόρτες της επαγγελματικής επιτυχίας και καταξίωσης. Όταν αυτά τα νεαρά κορίτσια δεν κατόρθωναν να κλείσουν κάποιες σημαντικές δουλειές και τις έχαναν από άλλες κοπέλες, ένιωθαν τον κόσμο να φεύγει κάτω από τα πόδια τους. Αν και θεωρούσαν ότι ήσαν ωραίες, με βάση τα λεγόμενα των άλλων –προσέξτε, το τι έλεγαν οι άλλοι γι’ αυτές ανέφεραν- πίστευαν τελικά ότι ίσως να μην ήταν τόσο ωραίες για τη δουλειά του μοντέλου. Κατά συνέπεια  λοιπόν, η φυσική και ανεπιτήδευτη ομορφιά έχει έναν μεγάλο εχθρό: την τέλεια, την άπιαστη, την εξωπραγματική ομορφιά. Η ναρκισσιστική ομορφιά δεν μπορεί να δεχθεί κανένα πλήγμα, καμία ματαίωση, καμία απόρριψη: αν δεν είμαι ο πιο όμορφος, δεν είμαι όμορφος. Και όσο δεν υπάρχει τέλεια ομορφιά και πολύ περισσότερο ομορφιά που να αντέχει στον χρόνο, δεν μπορεί να υπάρξει υψηλή Αυτό-Εκτίμηση σε ένα σταθερό πλαίσιο.

Αυτό-Εκτίμηση και Εξωτερική Εμφάνιση

Είναι απαραίτητο να καταστεί σαφές, πως η Αυτό-Εκτίμηση ξεπερνάει τα στενά όρια της εξωτερικής εμφάνισης. Η ομορφιά δίνεται από τη φύση, απλόχερα, η Αυτό-Εκτίμηση όμως δεν δίνεται με τον ίδιο τρόπο. Είναι τέχνη που κατακτάται- επίμονη και κοπιαστική-, είναι το ταξίδι μιας ολόκληρης ζωής. Άλλωστε, η σύγχρονη ψυχοθεραπεία έχει πλέον καταδείξει το πόσες αρνητικές ιδέες για τον κόσμο, το μέλλον, για τον ίδιο τους τον εαυτό, κουβαλούν οι άνθρωποι στο μυαλό και την ψυχή τους- ανεξαρτήτου εμφάνισης.

Όσο ωραίοι και να είμαστε, υπάρχει μέσα μας αυτός ο εσωτερικός σαμποτέρ, που δεν μας αφήνει να αναπτύξουμε στο μέγιστο την Αυτό-Εκτίμηση μας. Και εκεί που νιώθουμε όμορφοι την μια στιγμή, την άλλη πέφτουμε ψυχολογικά τελείως. Η διακοπή και ο τερματισμός μιας σχέσης, μια επαγγελματική και οικονομική δυσκολία, μια σεξουαλική αποτυχία- καταστάσεις που αφορούν όλους τους ανθρώπους- είναι πραγματικά χτυπήματα στην Ασταθή Αυτό-Εκτίμησή μας. Σε τέτοιες περιπτώσεις γινόμαστε ευάλωτοι και η ωραία εμφάνιση δεν αρκεί για να «πολεμήσει» τον εσωτερικό μας τρομοκράτη και τις εξωτερικές συνθήκες, που μας κάνουν πολλές φορές να βλέπουμε τη ζωή και τους ανθρώπους με σκούρα γυαλιά. Η ομορφιά είναι πράγματι θείο δώρο, αλλά πολλές φορές στον άνθρωπο αυτό το δώρο καταστρέφεται. Η φράση του θυμόσοφου λαού μας ‘χαράμισες τα νιάτα σου και την ομορφιά σου’ έχει να μας πει πολλά…

Η ομορφιά από μόνη της δε θα ήταν τίποτα χωρίς τον θαυμασμό των άλλων. Νιώθουμε όμορφοι επειδή οι άλλοι μας θαυμάζουν ή μας προσέχουν γι’ αυτό. Και για νιώθουμε συνέχεια όμορφοι θέλουμε διαρκή επιβεβαίωση. Επιζητούμε πολλές φορές τα βλέμματα των άλλων, θέλουμε να μας κοιτάζουν όταν βγαίνουμε έξω, αλλά παρόλα αυτά εμείς αποφεύγουμε να ανταποδώσουμε την με το βλέμμα επαφή. Αν και οι άνθρωποι ψάχνουν τρόπους για να τονίζουν την ομορφιά τους ή για να δείχνουν πιο όμορφοι, από την άλλη ακούμε πολλές φορές τη φράση «δε θέλω να με κοιτάνε μόνο για την εξωτερική μου εμφάνιση». Πίσω από αυτό κρύβεται ένας πανίσχυρος μηχανισμός αυτοπροστασίας και αποστασιοποίησης από τους άλλους- λόγω του «κινδύνου» της συναισθηματικής εγγύτητας- που στην πραγματικότητα  υποδηλώνει έλλειψη Αυτό-εκτίμησης : Φροντίζω να τραβώ τα βλέμματα των άλλων, αλλά ταυτόχρονα δεν είμαι σε θέση να διαχειριστώ τη βλεμματική επαφή, δε θέλω ο άλλος να με πλησιάσει συναισθηματικά.

Αντιδρώ στα βλέμματα των άλλων είτε με αδιαφορία είτε με ένα βλέμμα που να δείχνει υπερβολική Αυτοπεποίθηση, μόνο και μόνο για να «παγώσω» τον άλλον και να τον κάνω να «κομπλάρει».  Ο ψυχίατρος Brian Roet  είχε πει πως αν θέλετε να καταλάβετε αν ένα άτομο έχει Αυτό-Εκτίμηση μην κοιτάτε την εμφάνιση του, κοιτάξτε πρώτα τις κοινωνικές του δεξιότητες και  το πώς επικοινωνεί με τους άλλους ανθρώπους και μετά κοιτάξτε να δείτε πως συμπεριφέρεται στις δύσκολες καταστάσεις της ζωής. Τα άτομα για τα οποία η εξωτερική τους εμφάνιση είναι η ταυτότητα και η ύπαρξή τους, είναι κατά βάθος πολύ ανασφαλή, ευάλωτα στα εξωτερικά χτυπήματα των περιστάσεων , ευαίσθητα σε μια ενδεχόμενη απόρριψη ή αρνητική κριτική.
Ο Ρόλος της Ψυχοθεραπείας
Γι’ αυτό το λόγο, η αρχή κάθε Ψυχοθεραπείας για την τόνωση της Αυτό-Εκτίμησης είναι η στροφή του βλέμματος από την έξω εικόνα του εαυτού προς την πιο εσωτερική. Αυτό φυσικά αποτελεί τον προθάλαμο της Αυτογνωσίας και η Αυτογνωσία είναι το κλειδί που ανοίγει την πόρτα της Αυτό-Εκτίμησης. Ο κάθε άνθρωπος –όπως κι αν είναι εμφανισιακά- έχει από τη φύση του ιδιαίτερα ταλέντα, ξεχωριστές δυνατότητες και κλίσεις. Με αυτά τα δικά του εσωτερικά όπλα μπορεί να γίνει απαραίτητος και αγαπητός στους άλλους.

Ανακαλύπτοντας και ξεδιπλώνοντας  τις αξίες και τα προτερήματα που κρύβονται μέσα μας, ελέγχοντας τις αδυναμίες και τα ελαττώματά μας και με τη θέσπιση ρεαλιστικών στόχων – που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητες του ατόμου – ο καθένας μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την Αυτό-Εκτίμηση του.

Ο καθρέφτης τότε δεν μπορεί παρά να δείξει  αυτό που το άτομο ήδη αισθάνεται: μια παρουσία που ακτινοβολεί δυναμισμό, πίστη και σεβασμό στον εαυτό. Και έτσι μπορεί ο καθένας να γίνει αρεστός και αποδεκτός. Πιο σημαντικό από την ομορφιά είναι να καλλιεργήσουμε την τέχνη του να γινόμαστε συμπαθείς και να κερδίζουμε τις εντυπώσεις. Αλλά για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να πιστέψουμε ότι το μπορούμε, καταβάλλοντας την ανάλογη προσπάθεια βέβαια. Το να έχουμε μια προσεγμένη και καλαίσθητη εμφάνιση χωρίς υπερβολές βοηθάει επίσης. Πιστεύοντας στον εαυτό μας και αναπτύσσοντας τις κοινωνικές μας δεξιότητες προσθέτουμε πόντους στη εμφάνισή μας. Η ισχυρή και στέρεα Αυτό-Εκτίμηση είναι ένα πανίσχυρο όπλο για την  ισορροπία, την επιτυχία και τη ψυχική υγεία του ατόμου. Δεν είναι θεωρία, είναι πράξη και δράση μέσα στη ζωή. Αξίζει τον κόπο…

(Περιοδικό Δίοδος-Απρίλιος)